Πώς αποκτά κανείς καλύτερες συνήθειες για τον εαυτό του/της και για τον πλανήτη ολόκληρο; Ας ξεκινήσουμε έχοντας στο νου μας όσα συζητήθηκαν από ερευνητές, επιχειρηματίες και καταναλωτές στην Αγγλία περιπου πριν δυο χρόνια. Ποια είναι η γνώμη σας;
1.Προτάσεις τύπου «Πρέπει να νοιάζεστει περισσότερο για το περιβάλλον!» δεν βοηθάνε.
Δεν είμαστε τόσο ορθολογιστές όσο θέλουμε να πιστεύουμε και περισσότερη πληροφόριση δεν είναι η λύση. Η επιτυχημένη ενημέρωση απαιτεί τη δημιουργία της αίσθησης ότι κάτι σε αφορά προσωπικά – κι αυτό είναι μια ακριβή ενέργεια. Χρειαζόμαστε πιο έξυπνους και πιο οικονομικούς τρόπους για να αυξήσουμε το ενδιαφέρον των ανθρώπων σχετικά με το θέμα της βιωσιμότητας και της αειφορίας και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι καταναλωτές δαπανούν κατά μέσο όρο 6 δευτερόλεπτα για να πάρουν μια απόφαση στο σούπερ μάρκετ.
2.Χωρίς σχεδιασμό για μια ολοκληρωμένη εμπειρία, η αλλαγή στη συμπεριφορά του καταναλωτή είναι δύσκολο να κρατήσει.
Το περιβάλλον μέσα στο οποίο παίρνουμε τις αποφάσεις μας ως καταναλωτές είναι το κλειδί για τη δημιουργία μιας αλλαγής που θα γίνει συνήθεια. Πρέπει να συμφωνήσουμε στις συμπεριφορές τις οποίες θέλουμε να δούμε ως κοινωνία, ως οικονομία και στη συνέχεια να δημιουργήσουμε το περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτές οι συμπεριφορές θα αμοίβονται ή εναλλακτικά οι διαφορετικές συμπεριφορές θα αποθαρρύνοται. Εάν τετοιου είδους κίνητρα ή αντικίνητρα δεν είναι πρακτικά ή η αποτελεσματικότητά τους φθίνει με τον καιρό, τότε είναι πολύ πιθανό να μη δούμε καμία μακροχρόνια αλλαγή στη συμπεριφορά του καταναλωτή.
3.Τα κοινωνικά πρότυπα είναι ένα δυνατό όπλο.
Τα κοινωνικά πρότυπα έχουν πολύ μεγάλη επιρροή στη συμπεριφορά των ανθρώπων, πράγμα που έχει αποδειχθεί πολλές φορές όπως π.χ. στην επαναχρησιμοποίηση των πετσετών στα ξενοδοχεία, η οποία αυξήθηκε κατά 36% όταν για την παρότρυνση των ανθρώπων χρησιμοποιήθηκε μια κάρτα η οποία ανέφερε ότι «οι περισσότεροι επισκέπτες» χρησιμοποιούν τουλάχιστον μια φορά ακόμα τις πετσέτες τους κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο ξενοδοχείο σε σύγκριση με μία κάρτα η οποία ανέφερε όλα ωφέλη για το περιβάλλον.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι ειδικά σε ότι έχει να κάνει με τις μετακινήσεις, τα σκουπίδια κι επίσης τις συνήθειες των ανθρώπων όταν κάνουν μπάνιο, τα κοινωνικά πρότυπα είναι ένα πολύ καλό χαρτί στην προσπάθεια αλλαγής της κοινωνικής συμπεριφοράς.
4.Η αλλαγή στα κοινωνικά πρότυπα τις περισσότερες φορές είναι πολύ μικρή, ωστόσο το αποτελεσμα έχει αξία.
Για παράδειγμα, η αποτελεσματικότητα της χρέωσης της σακούλας στο σουπερ μάρκετ (κάτι που δεν είναι πολύ σύνηθες στην Ελλάδα) είναι αμφιλεγόμενη. Ωστοσο, μια τέτοια αλλαγή εξαναγκάζει τον καταναλωτή να ξαναχρησιμοποιήσει μια σακούλα και φέρνει το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος στο προσκήνιο, αυξάνει την επίγνωση των ανθρώπων για το θέμα και είναι μια συνεχής υπενθύμιση κάθε φορά που φεύγουμε από το ταμείο. Η γενικότερη επιρροή τέτοιων ενεργειών και η δημιουργία νέων κοινωνικών προτύπων δεν έχει ακόμα ποσοτικοποιηθεί, αλλά τέτοιου είδους αλλαγές με μικρά βήματα είναι πάρα πολύ σημαντικές.
5.Τα κοινωνικά πρότυπα είναι αποτελεσματικά όταν συνάδουν με τις αξίες των ανθρώπων.
Μια αλλαγή στην συμπεριφορά των ανθρώπων μπορεί να πραγματοποιηθεί γρήγορα, χωρίς ωστόσο να συνοδεύεται κι από μια αλλαγή στις αξίες τους. Βασικά, είναι πιο εύκολη μια τέτοια αλλαγή, ειδικά όταν μιλάμε για μικρά πράγματα (όπως οι σακούλες που αναφέραμε πιο πάνω). Αν όμως στοχεύουμε σε μια αλλαγή συμπεριφοράς η οποία θα έχει διάρκεια θα πρέπει τα κίνητρα που θα δώσουμε για αυτήν την αλλαγή να είναι σε αρμονία με τις αξίες των ανθρώπων.
Αν το κίνητρο είναι εξωγενές π.χ. χρήμα, το πιο πιθανό είναι ότι η αλλαγή στη συμπεριφορά δε θα παραμείνει μόλις το κίνητρο παύσει κι επίσης είναι πολύ απίθανο η «καλή» συμπεριφορά να αντιγραφεί και σε άλλους τομείς της γενικότερης συμπεριφοράς του ανθρώπου. Αν όμως το κίνητρο είναι σύμφωνο με τα πιστεύω του καταναλωτή, η αλλαγή στη συμπεριφορά είναι πολύ πιο πιθανό να διαρκέσει σε βάθος χρόνου.
6.Υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα σε αυτά που λέμε και σε αυτά που κάνουμε.
Οι φιλοσοφίες υπέρ του περιβάλλοντος και της βιωσιμότητας και της αειφορίας έχουν πολύ μικρή πιθανότητα να προβλέψουν την συμπεριφορά του ανθρώπου. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το θέμα του περιβάλλοντος. Οι συνήθειές μας, οι παρορμήσεις μας και η γενικότερη επιθυμία μας για άνεση και ευκολία είναι δύσκολο να νικηθούν ακόμα και από τις καλύτερες προθέσεις μας και υψηλές αξίες.
Γενικότερα φαίνεται να είναι κοινή παραδοχή η ύπαρξη ενός χάσματος ανάμεσα στην πρόθεση των ανθρώπων και στις πράξεις τους. Μπορεί να θέλει κανείς να συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος και στην βιωσιμότητα , να παράγει λιγότερα σκουπίδια και να γίνει πιο αποδοτικός με λιγότερους πόρους, αλλά υπάρχουν εμπόδια στο να γίνουν όλα αυτά πραγματικότητα. Πρώτον, δεν έχουν όλοι τις ίδιες επιθυμίες και δευτερον ακόμα κι αυτοί που έχουν αυτές τις επιθυμίς δε σημαίνει απαραίτητα ότι συμπεριφέρονται με τον ανάλογο τρόπο. Το χάσμα που λέγαμε.
Οι ενέργειες που φαίνεται να είναι οι πιο δύσκολες στην πραγματοποίησσή τους όσον αφορά στην προστασία του περιβάλλοντος είναι το κάνουμε μπάνιο / ντους πιο γρήγορα, να τρώμε λίγο λιγότερο κρέας ή κάτι πολύ χαρακτηριστό:
«Αν πρέπει να διαλέξουμε μεταξύ μιας πτήσης αξίας 60€ που διαρκεί μια ώρα και μια διαδρομής με τρένο ή με πλοίο που κοστίζει τα ίδια λεφτά αλλά διαρκεί 5 ώρες, ε τότε θα διαλέξουμε το αεροπλάνο κι ας ξέρουμε ότι δε θα ΄πρεπε. Κι αυτή η ενέργεια πιθανότατα ισοσταθμίζει και ξεπερνα σε αρνητικό αντίκτυπο όλα τα «καλά» που έχουμε κάνει μέχρι εκείνη τη στιγμή»…
7.Κανείς δεν ξέρει πόσος χρόνος χρειάζεται για να αποκτήσουμε μια συνήθεια.
Θεωρίες όπως «21 μερες» ή «Κάνε κάτι 66 φορές» είναι απλά… θεωρίες. Λένε επίσης ότι για να αλλάξεις διατροφικές συνήθεις χρειάζεσαι 65 μέρες, για να αρχισεις να αθλείσαι τακτικα 91! Στην πραγματικότητα ωστόσο τα πράγματα είναι αλλιώς. Κάποιες συνηθειες μας κολλάνε αρκεί να κάνουμε κάτι δυο φορές, απλά και μόνο επειδή έχουν νόημα (π.χ. να βάζουμε λιγότερο νερό στην κατσαρόλα), άλλες συνήθειες παίρνουν παραπάνω (π.χ. το κόψιμο του καπνίσματος).
8.Πρέπει να εξερευνήσουμε τις μεταβατικές φάσεις στη ζωή μας.
Πως αλλάζει η συμπεριφορά μας για παράδειγμα όταν μετακομίζουμε, όταν βγαίνουμε στη σύνταξη ή όταν ξεκινάμε οικογένεια. Αυτές οι φάσεις είναι μια ευκαιρία για να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε τα πράγματα διαφορετικά, να κόψουμε παλιές συνήθειες και να ξεκινήσουμε νέες. Αυτές οι στιγμές μπορούν να χρησιμποιηθούν ώστε να ξεπεράσουμε τη δυσκολία των αλλαγών εξαιτίας των συνηθειών μας, εξαιτίας των επιλογών που κάνουμε καθημερινά χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι πρόκειται για επιλογές. Θα πρέπει να δοθεί προσοχή ωστόσο στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια αυτών των φάσεων, το στρες είναι στα ύψη και να μην το παρακάνουμε με τις αλλαγές. (Δείτε σχετική έρευνα από το Sustainable Lifestyles Research Group).
9.Πρέπει να εκμεταλλευόμαστε την ανάγκη μας για παιχνίδι.
Οταν είμαστε στρεσαρισμένοι ή χαρούμενοι, είναι πολύ πιο πιθανό να υποπέσουμε ξανα στις παλιές συνήθειες, οπότε είναι καλό να παίζουμε, να συναγωνιζόμαστε ο ένας με τον άλλον, να τεστάρουμε τον εαυτό μας, να αμοιβόμαστε και να φροντίζουμε αυτούς που αγαπάμε. Γι΄ αυτό και βλέπουμε συχνά εταιρίες και οργανισμόυς να προωθούν διαφορες ενέργειες μέσα από το παιχνίδι, διαγωνισμούς κλπ.
Ποια είναι η αποψή σας πάνω σε αυτές τις διαπιστώσεις; Έχετε κάποιες ιδέες για να νεργοποιήσουμε την αλλαγή στις συνήθειες μας; Επικοινωνείστε μαζί μας. Δεσμευόμαστε να διαβάσουμε όλα τα σχόλια και να βάλουμε τα δυνατά μας να αρχίσουμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε πράξη.
